Rozwój psychiczny.

Noworodek (0 do 13 dni)

W tym okresie, kiedy rozwijają się ich zmysły, szczenięta zaczynają żmudnąnaukę bycia psem. Początkowo, kiedy nieporadnie pełzają po pudle,w którym przyszły na świat, ich rachowanie jest zupełnie nie psie. W tychdniach Szczenięta używają rozwijających się zmysłów do poznawaniaotaczającego je świata drogą pozytywnych i negatywnych doświadczeń.Uczą się działać w sposób właściwy swemu gatunkowi. Kiedy na przykład,po dotarciu do ścianki kojca szczeniak próbuje się na nią wspinać jakkot, kończy się to zawsze upadkiem na plecy. To negatywne doświadczenieprzekonuje psiaka, ze nie może się wspinać jak kot. Kiedy natomiastw trakcie pełzania wokół ścianek kojca szczeniaki wpadają na siebie, tenpierwszy, przypadkowy kontakt jest wstępem do późniejszych zabawmiotowego rodzeństwa, choć początkowo kończy się raczej tym, żeprzytuleni do siebie malcy zasypiają - To pozytywne doświadczenie prowadzić będzie w przyszłości do typowych psich zachowań.



Faza psiej socjalizacji (14 do 49 dni)
Szczenięta swoim wyglądem i zachowaniem zaczynają coraz bardziejprzypominać dorosłe psy, a ich bezładne i nie skoordynowane działaniastają się znacznie bardziej celowe- W improwizowanych walkach używajądanych przez Matkę Naturę, ostrych jak igły zębów, ucząc się Jak mocnonależy ugryźć, aby zadać ból. Czując ugryzienia dowiadują się, co to jestzadany ból. Zadawanie j poznawanie bólu to jedna z przyczyn, dla którychmleczne zęby są tak ostre. W tej fazie rozwoju zęby nie służą do rozrywaniamięsa, gryzieniu kości, zdobywaniu pokarmu, słowem żadnej z formdorosłej aktywności psów. Mięśnie szczęk u szczeniąt są bardzo słabe,niedorozwinięte i w tej fazie rozwoju malcy uczą się dopiero regulowaći kontrolować siłę ugryzienia. Głośny pisk ugryzionego w ucho brata jestsygnałem dla gryzącego, że chwyt był zbyt mocny. Ostre odgryzienie, jakieotrzymuje w rewanżu jest niezłą lekcją, co to znaczy zbyt mocny chwyt.
Kiedy faza ta ma się ku końcowi, matki zaczynają odstawiać szczeniętaod piersi (czas, kiedy to robią, jest sprawą osobniczą, gdyż niektóresukisą bardziej macierzyńskie od innych). Początkowo suka pomrukuje naszczeniaka ostrzegawczo, a kiedy mimo to malec zabiera się do ssania,warczy, patrząc przeszywającym wzrokiem, Może nawet stanąć nadprzewróconym na grzbiet szczeniakiem, który na ogół przypłaszcza siędo ziemi, popiskując. Następnym razem po takiej lekcji ostrzegawczemruknięcie wystarcza już, aby zdyscyplinować malca.Jest to jedna z dróg wpajania szczeniętom dyscypliny w tej fazierozwoju. niestety, wielu niedoświadczonych hodowców uważa takiezachowanie matki za objaw szczególnej niechęci suki do własnego dzieckalub wprost agresji, która zakończyć może się nawet zagryzieniemniesfornego malca, Każda suka podejmuje ostre działania dyscyplinującew stosunku do tego szczeniaka, który przejawia szczególnie dominującycharakter. W zbędnej trosce o życie szczeniaka nowicjusze potrafiąnawet odizolować matkę od miotu lub oddzielić od reszty "zagrożonego"malca,Niezwykle rzadko zdarza się, aby w tym stadium rozwoju suka zagryzłaswoje młode, Jest to natomiast niezwykle ważne, by wszystkie szczeniętapozostawały razem z matką do końca tej fazy rozwoju. Tylko wtedy ichcharakter ma szansę "ukształtować się prawidłowo. Nasza niewczesnainterwencja w dyscyplinujące działania matki w stosunku do psiaka osilniedominującym charakterze zaowocuje w przyszłości rozlicznymi kłopotamiwychowawczymi, jakie sprawi on swemu właścicielowi,Choć w tej fazie rozwoju najważniejsze jest, aby szczeniak nauczył sięzachowania w stosunku do innych psów, umiał regulować silę ugryzieniai rozumiał znaczenie porządku sfory, nie można zapomnieć o znaczeniukontaktów z człowiekiem, jakie nawiąże w tym czasie.Hodowca powinien często brać na ręce każdego szczeniaka, głaskać,delikatnie przewracać na grzbiet, kontrolować stan oczu, uszu, łapoglądać zęby, pielęgnować. W trakcie tych zabiegów szczeniak nie tylkouczy się, że kontakty z człowiekiem są przyjemnym doświadczeniem, aleteż przezywa, przynajmniej początkowo, lekki stres, Pozwala to nawykształcenie odpowiedniej odporności na stres, niezbędnej w dorosłymżyciu. Ze szczeniąt, które w tej fazie rozwoju miały zapewnione zarównociepło i bezpieczeństwo opieki matczynej, jak i przyjemność kontaktuz człowiekiem, wyrastają na ogól prawidłowo przystosowane do życia psy.

Faza socjalizacji z człowiekiem (7 do 12 tygodni)
Nauczywszy się w poprzednich fazach rozwoju Jak być psem, szczeniętamusza teraz nauczyć się, jak przystosować się do życia wśród ludzi-najlepiej, aby szczeniak zmieniał dom tuż po ukończeniu siedmiu tygodni.Odpowiedzialny hodowca., mając szczenięta w tym wieku, powinienskontaktować się z doświadczonym trenerem psów lub behawiorystą,który przeprowadziłby testy charakteru wszystkich szczeniąt w miocie,Niestresujące, przeprowadzone w tym wieku testy pozwolą określićtemperament i przyszły charakter malca. Pewna wiedza na ten tematpozwoli wybrać odpowiedniego szczeniaka zgodnie z oczekiwaniamiprzyszłych właścicieli. Testowane są dziedziczne predyspozycje, odmienneu różnych szczeniąt. Testy przeprowadzone w późniejszym wieku mogądać wynik zafałszowany wpływami środowiska- Rzadko zdajemy sobiesprawa jak: ważna może być rola hodowcy we właściwym doborze paryszczeniak — przyszły właściciel - wielu właścicieli opowiada ze to nie oni wybrali sobie szczeniaka, ale to on sobie ich wybrał. Kiedy tylko przyjechali obejrzeć szczenięta, on wybiegł im na spotkanie , rozpychając po drodze miotowe rodzeństwo.
Gdyby nabywcy zapytali hodowcy, powiedziałby im, że ten szczeniak był zawsze: pierwszy przy misce i wyrósł na większego i mocniejszego niż reszta rodzeństwa ,ponieważ to on ssał zawsze z najlepszego sutka. Hodowca świetnie wie ,że ten właśnie szczeniak ma najbardziej niezależny, dominujący charakter.
Ten samodzielny wybór właściciela jest pierwszą z wielu decyzji, jakieW przyszłości podejmie za swoich państwa taki silnie dominujący szczeniak. Powinno być jednak odwrotnie.
Większość z nas zdaje sobie sprawę, że należy wybierać najmniejszegoNieustannie skomlącego szczeniaka, który siedzi wciśnięty gdzieśw róg kojca, zupełnie ignorowany przez resztę rodzeństwa. Niejedenjednak ulegnie odruchowi litości, decydując się na kupno takiej sierotkiMało kto zdaje też sobie sprawę, co go czeka z pieskiem, który sobie sarnwybrał właściciela- Gdy chcesz mieć miłego, niekłopotliwego i łatwegow prowadzeniu towarzysza, wybierz szczeniaka kontaktowego, ale nigdyzbyt ofensywnego i pewnego siebie.
Idealnie byłoby, aby wszystkie szczenięta były sprzedawane wedługponiższego, nieco utopijnego schematu. Hodowca, po przeprowadzonejz nabywcą rozmowie decyduje, czy chce aby jego szczenię trafiło do tegoczłowieka. Następnie, dowiedziawszy się, jakie są warunki domowei charakter pracy przyszłego właściciela, hodowca sam wybiera szczenię,które jego zdaniem najlepiej sprosta stawianym mu oczekiwaniom,Niestety nie żyjemy w idealnym świecie- zbyt wielu hodowców produkujeszczenięta wyłącznie dla pieniędzy, nie interesując się ich dalszym losem.Przez lata opracowywano różne testy psychiczne, pozwalające określićprzyszły charakter szczeniaka i jego przydatność do pracy, jaką powinienwykonywać . Pfaitenberger przedstawia testy pomocne przy wyborzeidealnego psa przewodnika. W 1975 roku William E, Campbel] wymyśliłtesty mające pomóc wyborze psa najlepiej nadającego się do codziennegożycia z rodziną. wszyscy hodowcy, poważnie traktujący swoje zajęcie,powinni je znać i stosować.
Nie ma potrzeby zaznaczać, że testy powinna wykonywać osobaznająca je dobrze, możliwie obca dla szczeniąt, Testowany szczeniakpowinien znaleźć się w obcym sobie pokoju sam na sam z przeprowadza-jącym test, lak aby obecność rodzeństwa nie dodawała mu pewności siebie,Testy powinny mieć miejsce w porze największej aktywności szczeniąt.Sprawdzają one pięć różnych typów zachowań, które są następująco punktowane:

1 punkt - Bardzo dominujący
2 punkty - Dominujący
3 punkty - Uległy
4 punkty - Bardzo uległy
5 punktów - Niezależny

Szczeniaki, które otrzymały w punktacji głównie jedynki, są szczególniepredestynowane do pracy psów stróżujących lub policyjnych. Wymagająone doświadczonego przewodnika. Nie zawsze psy o takim charakterzemają fizyczne warunki do podjęcia tego rodzaju zadań — sądzę, że nawetbardzo dominujący chihuahua będzie zmuszony pozostać nieodkrytympolicyjnym talentem. Szczeniaka o takim charakterze pod żadnym pozorem nie można sprzedać komuś, kto nie ma żadnego doświadczeniaw postępowaniu z psami. Pies, który zaliczył testy na jedynki i na dwójki,nawet z przewagą dwójek, jest ciągle jeszcze niezłym materiałem na psapracującego.
Te szczeniaki, które otrzymały dwójki i trójki, ale głównie dwójki,mogą być dobrymi psami dla rodziny, choć nie dla każdej. Lepiej, abynie było tam dzieci, a przyszli właściciele mieli pewne doświadczeniew postępowaniu z psami. Te, które otrzymały głównie trójki, mogą byćświetnymi towarzyszami zabaw, nawet dla młodszych dzieci.Te, które oceniono na trójki i czwórki, wymagają wrażliwych i spokojnych właścicieli. Zwierzę z przewagą czwórek łatwo może stać sięagresywnym tchórzem.Pies, który otrzymał głównie piątki, znakomicie zniesie warunki dużejhodowli, natomiast nieszczególnie nadaje się na przyjaciela rodziny.

Testy należy' przeprowadzić następująco:

Test 1. Predyspozycji stadnej / towarzyskość
Szczeniak powinien znaleźć się na podłodze, pośrodku pokoju, w którymprzeprowadzany jest test. Osoba prowadząca test powinna zwrócić uwagęszczeniaka na siebie i zachęcić go, aby podszedł. Szybkość reakcji,zachowanie i postawa jaką szczeniak przyjmuje podchodząc do człowieka,jak się wobec niego zachowuje — wszystko to ma wpływ na punktację.Szybko, z podniesionym ogonem przychodzące szczenię, które pod-skakuje i podgryza ręce testującego, otrzymuje 1 punkt. to, którepodchodzi niepewnie z podwiniętym ogonem, poddańczo posikującotrzymuje 4, Natomiast taki piesek, który zupełnie ignoruje obecnośćczłowieka, najęty swoimi sprawami otrzymuje 5 punktów.

Test 2: Chęć towarzyszenia człowiekowiKiedy udało się skłonić szczeniaka, by podszedł lub przynajmniej podążałw kierunku prowadzącego test, ten powinien zrobić kilka kroków do tyłui obserwować. czy szczeniak chętnie mu towarzyszy. Bardzo dominującyszczeniak pójdzie za nim chętnie, plącząc się pod nogami, a nawet próbującchwycie zębami ZA stopę. Bardzo uległy, delikatnie popchnięty pójdzie zaprzewodnikiem, przewracając się na plecy za każdym razem, gdy ten sięzatrzyma, aby go pogłaskać, Niezależny zajmie się swoimi sprawamiignorując zaproszenie do spaceru.

Test 3: Pozbawienie swobody ruchu
Osoba testująca przewraca szczeniaka delikatnie na grzbiet i unieruchamiago na około trzydzieści sekund, W tym teście przyznawane są. punkty odjednego do czterech, w zależności od tego Jak energicznie malec protestujeprzeciw tej pozycji. Jeden będzie wyrywał się próbując ugryźć trzymającego(l), inny powstrzyma się od gryzienia, jeszcze inny będzie protestowałleciutko lub pogodzi się z przemocą, liżąc ręce trzymającego.

Test 4: Reakcja na gesty dominacyjne
Często zdarza się nam widzieć spotkanie dwóch obcych psów, zdawałobysię równych siłą. Po chwili zastanowienia jeden z ruch kładzie łapęlub opiera podbródek na kłębie drugiego. Widywaliśmy zapewne obydwamożliwe warianty rozwiązania tej sytuacji, w której jeden z, psów wykonałtypowe gesty dominacyjne. W pierwszym wariancie drugi uznał sięza słabszego i psy rozeszły się spokojnie. W drugim — uznał, żejest równie silny i spotkanie zakończyło się walką. Test ma sprawdzićreakcje szczeniaka na gesty dominacyjne. Osoba testująca głaszcze malcapo głowie, następnie schodzi ręką w dół i zatrzymuje dłoń na kłębiena około trzydzieści sekund. Jeden punkt otrzymuje szczeniak, któryzacznie protegować, powarkując i starając się wywinąć. Bardzo uległy(4 punkty) prawdopodobnie posiusia się trochę, przypadając do ziemi.Nienależny, podobnie jak w poprzednich testach, zignoruje całą procedurę(5 punktów).

Test 5: Pełna dominacja przez podniesienie do góry. Podobnie jakw teście 3 przyznajemy punkty od l do 4. gdyż, jak przekonamy się zachwilę, szczeniak jest pozbawiony możliwości wykazania sięniezależnością. Osoba testująca podnosi delikatnie szczeniaka na okołotrzydzieści sekund, splatając mu dłonie pod brzuszkiem. Taki chwytstawia osobę testującego w pozycji absolutnego dominanta. W zależnościod stopnia poddania przyznajemy punkty od 1 do 4,

Siedmiotygodniowy szczeniak przypomina niemal nie zapisanąkartę, tak niewielki jest zespół zachowań nabytych. W tym wieku ichreakcje odzwierciedlają głównie odziedziczone skłonności. Późniejszedoświadczenia oraz wpływy środowiska ukształtują ostatecznietemperament psa, testy przeprowadzone w siódmym tygodniu życia pozwoląhodowcyz dużą dozą prawdopodobieństwa określić przyszły charakter malca iwybrać dla niego odpowiedni dom. Kiedy szczeniak znajdzie się w nowymdomu, jego kontakty z domownikami, obcymi ludźmi, gośćmi powinny byćtak sympatyczne, jak to tylko możliwe. Nowi właściciele powinni unikać,jeśli to możliwe, zbyt ostrego karcenia malca, zarówno krzykiem, jak iwymierzaniem zbyt mocnych kar fizycznych. Pomiędzy ósmym a jedenastymtygodniemszczeniak poznaje uczucie strachu. Toteż, jeśli w tym okresiedoświadczyzbyt silnego strachu lub bólu, stanie się nadmiernie lękliwy iwyprowadzenie go z tego stanu może być bardzo trudne. Nowy właścicielmusi bardzo delikatnie traktować malca w tej fazie rozwoju, chroniąc goprzed wszelkiego rodzaju urazami, W tym okresie warto udać się z malcemdo lekarza weterynarii nie w celu dokonania jakiegokolwieknieprzyjemnego zabiegu, ale po to tylko, aby lekarz obejrzał go poprzyjacielsku. W trakcie takiej wizyty warto dać pieskowi jakiśsmakołyk, a potem spokojnie udać się do domu. To bardzo ważne, aby tenpierwszy kontakt z weterynarzem, którego psy na ogół nie darząsympatią, odbył się w takich bezstresowych warunkach.

Faza ustalania hierarchii (12 do 16 tygodni)
Mniej więcej wtym wieku psiak przestaje być szczeniakiem, a staje sięmłodym dorosłym, Czuje się już zadomowiony w swoim nowym otoczeniu,Często nadmiernie zażywa wolności i otrzymuje przywileje, których niemiałby nigdy pozostając w gnieździe z matką i rodzeństwem, lub żyjącw stadzie dzikich czy zdziczałych psów. Patrząc z naszego, ludzkiegopunktuwidzenia, wciąż postrzegamy takiego dwunasto czy szesnastotygodniowegopsa jako szczeniaka i tolerujemy w jego zachowaniu rzeczy, którychnigdynie zaakceptowali byśmy u dorosłego psa. Zupełnie zapominamy o tym, żepsy rozwijają się znacznie szybciej niż ludzie, A przecież skoro nieakceptujemy zuchwałości dziesięcio- czy dwunastolatka, nie powinniśmyzatem tak łatwo zezwalać na nią. rozrabiającym szczeniakom.Tę fazę rozwoju nazywa się często fazą ząbkowania zmiany zębów.Charakteryzuje się ona nieodmiennie gryzieniem wszystkiego, copopadnie. Psiak w tym okresie zaczyna czuć się coraz bardziej pewnysiebie i próbuje ustalić wstępnie hierarchię stada, w którym sięznalazł. Dr Tan Dunbar z Kalifornii próbował ostatnimi laty ustalić, wjakisposób przebieg socjalizacji z. psami i z ludźmi szczeniąt w wiekumiędzy dwunastym a osiemnastym tygodniem życia wpływa na późniejszezachowania dorosłego psa. Jego doświadczenia obejmowały wizytyszczeniaka w psim przedszkolu, gdzie małe psy uczyły sięopanować lęk na widok tych dużo większych. Duże zaś uczyły sięzachowywać delikatnie w obecności małych. Program przedszkola obejmowaćwprowadzenie szczeniaków w sytuacje, z jakimi przyjdzie im się zmierzyćw dorosłym życiu, jak choćby lekarska kontrola pazurów,oczu, uszu czy gruczołów okołoodbytowych. Cała rodzina, nie wyłączającdzieci, była zapraszana do udziału w takich przedszkolnych spotkaniach.Właściciele uczyli się jak sprawie, by psiak reagował na ich komendychodź, stój itd. Psia młodzież uczyła się natomiast przebywania zdziećmi. Tymi nad wyraz ruchliwymi, obdarzonymi piskliwymi głosamiistotami, z którymi nigdy nic wiadomo, co też im strzeli do głowy, inigdy nie wiadomo czy już się trzebabać, czy może bronić się.
Okres pomiędzy dwunastym a osiemnastym tygodniem wybrano z następujących powodów:
1. Lekarz weterynarii nic ugodzi się, aby młodszy niż dwunahiotygod-niowy szczeniak stykał się Z innymi psami, ze względu na kwarantannęposz.czepienną
2. Kiedy szczeniak ukończy osiemnaście tygodni, w jego organizmiezachodzą znaczące zmiany. U samców rośnie poziom testosteronu. Zmieniasię nie tylko ich nastawienie do innych psów, ale i nastawienie innychpsów do nich. To naturalne przestają być szczeniakami. Wyniki badańdowodzą, że ze szczeniąt, które uczęszczały do psich przedszkoli,wyrastają psy znacznie łatwiejsze wprowadzeniu. Bardzo rzadko wdają sięone w walki z innymi psami, nie przejawiają agresji w stosunku do ludzii są znacznie lepszymi pacjentami, gdy zajdzie potrzeba interwencjiweterynaryjnej.

Faza ucieczek (4 do 8 miesięcy)
Skłonność do ucieczek możnaby określić jako zew wolności. W tym okresie pies, który do tej poryposłusznie reagował na wołanie i szybko wracał do właściciela kiedyusłyszy swoje imię, zatrzymuje się, zawiesza wzrok gdzieś wprzestrzeni, by w końcu pójść w przeciwną stronę.Wśród dzikich zwierząt jest to zupełnie normalne zachowanie. Znaczy totyle. że młody samiec lub samica zaczyna rozglądać się za odpowiednimpartnerem seksualnym mniej więcej w tym czasie młode samice mająpierwszą cieczkę) lub postanawia zwiedzić okolice na własną rękę. Tafaza rozwoju odpowiada wiekowi czternastu, szesnastu lat u ludzi. Nieznaczy to wcale, że pies ucieka stale przez cztery miesiące. Na ogółtrwa to kilka dni, czasami miesiąc, zawsze w tych granicach czasowych.Dalsze, głęboko zakorzenione kłopoty z przychodzeniem psa na wołaniemogą wynikać wtedy, gdy odkryje on że nieposłuszeństwo może być świetnązabawą. Nader zabawne może okazać się spotkanie i pogonienie zająca czywyjedzenie kanapek, niebacznie pozostawionych przez odpoczywającą napikniku rodzinę. W końcu atrakcja może być spotkanie młodej chętnej dofigli suczki, z którą można ganiać się po parku. Kiedy podwóch godzinach takiej pysznej zabawy winowajca natknie się nawściekłego, nie kryjącego swego zdenerwowania właściciela, trudno siędziwić, że uzna go za zdecydowanie mniej atrakcyjnego od przeżytychdopiero co przygód. Powrót do nie przyjaźnie nastawionego właścicielaskojarzy się na długo z przykrością, a ucieczka, prawem kontrastu zprzyjemnością.
Wiedząc o tym naturalnym instynkcie, właściciele psów powinni w tymokresie zwracać szczególną uwagę na zachowanie swoich podopiecznych.Kiedy zauważą skłonność do nagłego znikania na dobrze sobie znanymterenie, mogą kontynuować spacery po tym samym terenie, ale na dłuższejsmyczy. Mogą też chodzić na spacery w miejsca dotąd psom nic znane. Todrugie rozwiązanie wzmocni więzi w stadzie i będzie stanowiło znakomitąwskazówkę dla psa, że to właśnie właściciel jest przewodnikiem stada.

Okres dojrzewania (6 do 14 miesięcy)
W organizmiepsów i suk zachodzą w tym okresie duże zmiany hormonalne. Reakcjeorganizmu na te zmiany są u psów osobnicze, podobnie jak to jest udojrzewających ludzkich nastolatków. Niektóre nastolatki mają pryszcze,inne irracjonalne problemy emocjonalne. Zdarzają się, choć nie częstotacy, którzy przechodzą ten trudny okres niemal niezauważalnie.Ci z nas, którzy mają własne dzieci, wiedzą świetnie jak trudny iskomplikowany jest dla naszych dzieci ten okres hormonalnych zmian.Wiemy też doskonale, jak ciężki i frustrujący jest ten okres dla nas -rodziców. Dla psów okres dojrzewania jest tak samo trudny. Kiedy ciałozmaga się z ustawieniem nowej równowagi hormonalnej, pojawiają sięefekty uboczne. Niektóre zmiany w zachowaniu mogą nawet przestraszyćwłaścicieli. Klasycznym przykładem jest odmienna niż dotąd reakcja psana rzeczy dobrze mu znane. Coś, obok czego przechodził obojętnie,wzbudza w mm teraz złość, agresję lub strach. Niewłaściwa reakcjawłaściciela na te anomalie zachowania może w dużym stopniu zaważyć nacharakterze dorosłego psa. Kiedy na przykład pies zaczyna szczekać nadoskonale sobie znane krzesło, które przesunięto w nieco inne miejsce,właściciel nie powinien zachęcać go, nawet łagodnie, do podejścia isprawdzenia co to jest. Jeszcze większym błędem będzie wręcz zmuszeniepsa, aby podszedł do obiektu wzbudzającego lęk, bo na całe życie możemu pozostać uraz, kojarzący to konkretne krzesło z czymś przerażającym.Błąd polega tu na połączeniu ośmielania zwierzęcia z jednoczesnymnagrodzeniem ("Choć tu zobacz, dobry piesek"). Znacznie rozsądniejuczyni właściciel ignorując fanaberie psa. Powinien usiąść na krześleze słowami "nie zachowuj się jak durny piesek" i spokojnie poczekać cobędzie. Reakcja właściciela na irracjonalne zachowania dorastającegopsa może ukształtowac wzór zachowania w całym dorosłym życiu. Może byćpewien, że osiągnie skutek odwrotny od oczekiwanego i zarówno wpostępowaniu z psem, jak i nastolatkiem, starając się dodawać muodwagi, stwarzać cieplarniane warunki i usuwać wszelkie przeszkody. Zdrugiej strony równie złe skutki przyniesie karanie za takiezachowania. Trzeba pamiętać, że w okresie dojrzewania niewiele jestlogiki w postępowaniu młodzieży. Swoim zachowaniem właściciel musiupewnić psa, że jego młodzieńcze brewerie nie będą w żaden sposóbnagradzane. Jeśli jednak dziwne zachowanie psa powtarzać się będzieprzez kilka dni z rzędu, trzeba się zastanowić, czy nie kryją. się zanim inne niż dojrzewanie przyczyny.

Wiek dojrzały (1 do 4 lat)
Mniej więcej do czterech miesięcy fazy rozwoju szczeniąt różnych raspokrywają się. Później pojawiają się pewne różnice. Generalnie psy małychras wchodzą w poszczególne fazy nieco szybciej niż dużych. Okresdojrzewania aż do osiągnięcia pełnej dojrzałości trwa od roku do czterechlat w zależności od rasy i wielkości psa.

Wrazz osiągnięciem pełnej dojrzałości pojawia się potrzebaprzewartościowania hierarchii stada. W tym okresie pies ustala swojąpozycję w stadzie raz na zawsze. Jeśli pies - ustalając wstępnie swojemiejsce w stadzie (między dwunastym .a szesnastym tygodniem) zajął dośćwysoka pozycje, może w późniejszym okresie, oczywiście zależnie odtemperamentu, podjąć próbę przejęcia przewodnictwa stada. Jegozachowanie może być nawet agresywne w stosunku do właściciela. Czy ijak ta walka się rozegra, zależy w równej mierze od psychiki psa jak ipostępowania właściciela. Niektóre psy przejawiają czynne odruchyobronne, inne zaś bierne. Te o odruchach aktywnych poprą swoją walkę ozmianę pozycji agresją. Psy o odruchach biernych przyjmą koniecznośćwspółzawodnictwa głupim , szczenięcym zachowaniem lub od razupodporządkują się. Jeśli właściciel psa, zwłaszcza którejś z rasstróżujących czy obrończych, zezwolił na zajęcie wysokiej pozycji wstadzie i nagle, w jakiejśokreślonej sytuacji spróbuje go sobie podporządkować, nie może byćzdziwiony, że spotkał się z agresją ze strony swego podopiecznego. Wstadzie wilków Alfa (przewodnik) utrzymuje w stałej dyscypliniewszystkich niżej stojących członków stada, pilnując starannie, aby niedostały się im nienależne przywileje. Nie znaczy to wcale, ze jestagresywny to raczej jego pozycja w stadzie zmusza go do agresywnegodziałania. Zachowanie twojego psa w okresie osiągnięcia dojrzałościbędzie wynikało z jego doświadczeń w poprzednich fazach rozwojowychoraz ze świadomości, na jak wiele mógł sobie do tej pory pozwolić